Zelf zagers kweken

Het zelf kweken van zagers

( Over de kweek van zagers, zagerkweek dus, uitleg, beschrijving wat zagers zijn, het verschil met steekzagers en hoe kan je ze zelf kweken? )

Zagerkweek: het zelf kweken van zagers.

In Nederland zijn er maar een paar bedrijven actief met het kweken van zagers. Hiervan is Topsy Baits uit Wilhelminapolder (Zeeland) wel de grootste speler op de markt.

De gekweekte zagers worden verkocht t.b.v. van o.a. de hengelsport, maar van het overgrote deel wordt voer gemaakt, (pellets) voor de (duurzame) aquacultuur en dan met name de viskweek en de kweek van garnalen.

Persoonlijk heb ik al van alles gekweekt maar dat had absoluut niets met de aquatische sector te maken. Zo heb ik een aantal jaren op een potplantenkwekerij gewerkt, heb ik vaste planten en heesters gekweekt en parkieten….heeeel veel parkieten. U weet wel van die kleine Agapornissen die zo heerlijk kunnen kwetteren. Als èèn van de eersten kweekte ik hiermee een nieuwe kleurslag. De telefoon stond rood gloeiend.

Nu, zult u zeggen, wat heeft dat er nu allemaal mee te maken? Nou, eigenlijk niets en toch weer heel veel. Leest u zelf maar!

Kennis verzamelen

Al een heel poosje had ik me uit interesse verdiept in deze nog vrij onbekende kweek. Bij de kwekers zelf kwam je sowieso heel weinig te weten over de kweek. In deze sector ziet men elkaar nog als concurrenten en zit men bepaald niet te wachten op samenwerking… Nu ben ik helemaal niet van plan om deze tak van hobby grootschalig aan te pakken, maar het triggerde mij op de een of andere manier enorm.

Veel mensen vertelden me dat de zagerkweek zo moeilijk was en dat het me nooit zou lukken. En kijk…..dat moet je nu net niet tegen mij zeggen, want dan bijt ik me als een Pitbull in de materie vast en zal ik niet rusten, totdat ik het onder de knie heb. Let wel: ik moest dan het wiel opnieuw uitvinden met provisorische hulpmiddelen, in een gebied van Nederland waar het nog niet eens naar zout water ruikt!

Gelukkig zijn er in ons land nog wel ‘ínstellingen’ die het belang van onderzoek e.d. inzien en graag open kaart spelen, zodat je toch aan bepaalde informatie kan komen. Ook op het vermaarde internet is heel veel te vinden.

Bij deze wil ik een aantal mensen bedanken die mij, met hun informatie, goed op weg geholpen hebben. Veel dank ben ik verschuldigd aan Stichting Zeeschelp uit Kamperland en aan Hoge School Zeeland in Vlissingen. Ook Sander Ruizeveld de Winter van stichting de Zeeuwsche Tong en onderzoeker bij Wageningen Imares, heeft mij veel wetenswaardigheden bijgebracht. Verder wil ik een bekende mosselkweker uit Bruinisse,  (de Zeeuwse Mossel BV) vermelden, die mij van materiaal voorzien heeft.

Leefwijze van de zager (Nereis Diversicolor/ Virens)

Zagers komen vrijwel langs al onze kustwateren voor. Voor het vissen gebruiken we voornamelijk de steekzager (deze wordt dus nog met de hand gestoken), de kweekzager en de slikzager. De wetenschappelijke naam (Nereis) betekent zeenimf, dochter van Nereus; in de Griekse mythologie is dat de god van de zee.

Zagers graven hun gangen in slikachtige zeebodems met een laag zuurstofgehalte. Dit is de bijna zwarte slikbodem die, nadat we er onze riek insteken, enorm naar zwavelwaterstof kan stinken. Z’n gangen bekleed hij met slijm, zodat ze niet snel in zullen storten. Verder beschikt de zager over maar liefst 4 ogen en kan hij enorm goed ruiken. Het meest indrukwekkend zijn wel de kaken. Vreemd genoeg bevinden deze laatste zich in de keel.

Hij kan zijn keel als een soort slurf  ‘binnenstebuiten’  stulpen en op die manier kan hij zijn prooi met zijn kaken grijpen. (…of u als argeloze visser eens lekker bijten…)

Hierna wordt de prooi met keel en al weer naar binnen getrokken, waarna 2 klieren in het maag-darmkanaal de spijsverteringssappen afscheiden om de prooi te verteren. De afvalstoffen verlaten zijn lijf via de achterdeur: de anus.

Het voedsel van de zager bestaat uit andere soorten wormen, (dus ook onze bekende zeepieren), maar ook allerlei ongewervelde zeedieren staan op het menu. Ook voor dood aas en voor bepaalde soorten wier haalt hij zijn neus niet op. Overigens zoekt hij voornamelijk zijn voedsel in de donkere uurtjes.

Zagers zijn of mannelijk of vrouwelijk; dit in tegenstelling tot heel veel andere wormen. De voortplantingsorganen zijn eenvoudig van opbouw en bevinden zich aan de buitenzijde van het lichaam.

Wanneer de zagers geslachtsrijp zijn, zwemmen ze naar de oppervlakte. De vrouwtjes verspreiden een geur waardoor de mannetjes worden aangetrokken. Als de vrouwtjes hun eitjes aan het oppervlak afzetten, scheiden de mannetjes hun zaadcellen af, zodat deze de eitjes kunnen bevruchten. Eèn vrouwtje kan wel tussen de 1 en 2 miljoen eitjes produceren. Er zijn zelfs gegevens bekend van 7 miljoen eitjes per vrouwtje!

Veelal sterven de volwassen dieren hierna. Dit paringsritueel, of zo u wilt voortplantingsritueel, gebeurt in de natuur bij volle maan aan het einde van de maand april of begin mei. (hier kom ik later nog even op terug!)

De bevruchte eitjes ‘dobberen’ door het water en kunnen over grote afstanden verspreid worden. Als de zagertjes (larfjes) uit het ei komen, bezitten ze al 3 segmenten met minuscule borsteltjes.

Opmerkelijk is dat tijdens de groei steeds voor het laatste segment, een nieuw segment gevormd wordt. Tegen de tijd dat er, zichtbaar, een volledig kopje is ontwikkeld, laat de jonge zager zich naar de zeebodem zakken, alwaar zijn leven verder gaat als ‘holbewoner’.  Dit is ongeveer 2 weken na ‘uitkomst’.

De kweekbak

                                                                              De opstelling (boven),  en draaiend (onder) met luchtpomp etc.

Om meer te weten te komen over de zagerkweek en om het zelf te beleven, ben ik begonnen met het opzetten van een kweekbak.

Hiervoor had ik me een polyester bak aangeschaft met een afmeting (lxbxh) van:

In deze bak ligt een laag van zo’n 25 cm zand/slib vermengd met wat schelpen.

Als filter heb ik zelf een zogenaamd trickle-filter gebouwd, op de manier zoals ik heb beschreven in het artikel over de bewaarbak, elders op deze site. Alleen had ik nu de beschikking over een echte ton om dit filter te maken.

In eerste instantie heb ik op de bodem een pvc-buis gelegd waar ik heel veel gaatjes in geboord had. Deze buis is omwikkeld met filtermateriaal. In de bak heb ik een doorvoer gemaakt zodat ik buiten de bak een pomp op de pvc-buis aan kon sluiten. Deze doorvoer beschikt over een kraan, zodat op een gemakkelijke manier de pomp afgekoppeld zou kunnen worden. De pomp was van het merk Messner; een van de weinige pompen die je ‘droog’,  (buiten het water betekent dat),  kan laten draaien.

Deze pomp zuigt dus het water door het zand- en schelpenmengsel heen en transporteert dat water tot boven het filter. Hier wordt het water op het filtermateriaal gesproeid, waarna het door de filterton valt en onder weer uitstroomt in de bak.

In eerste instantie zei ik, want de pomp zoog uiteindelijk harder dan dat het water door het zand en filternateriaal, in de pvc-buis kon stromen. Het gevolg was dat de pomp een paar uur ècht droog heeft staan draaien en toen de geest gegeven heeft. Hier is het filtermateriaal wat om de pvc-buis gewikkeld is de boosdoener. Dit was dus geen goed begin, maar op dat moment helaas niet meer te verhelpen, omdat er al ‘zagerzaad’  in de bak gedeponeerd was. Dit eerste zagerzaad heb ik gekregen van een uiterst vriendelijke mosselvisser/kweker uit Bruinisse die mij kosteloos van kennis, materiaal èn zagerzaad voorzien heeft. Een bevlogen man met een passie voor alles wat leeft in het zoute water.

Deze drab bevat misschien wel een miljoen zagerlarven….!

Goede raad is duur en zonder filter ben je nergens. Op internet heb ik een Eheim filterpomp op de kop getikt en deze op de kweekbak geplaatst. De zuigkant met het korfje in het water en de uitloop weer in de filterton.

Helaas bleek nu het korfje toch te grof en kwam ik op een gegeven moment allemaal kleine zagertjes in de beide filters tegen. Daar wordt je dus niet vrolijk van want die beestjes leven gewoon nog maar zitten wel helemaal in het filtermateriaal gekropen.

Als alternatief zit er nu aan de zuigslang een klein mandje dat op zijn beurt weer in een panty (nylon kous) geknoopt zit en dat werkt uitstekend. Je moet tenslotte ook iets… De zagers groeien ondertussen als kool en vreten dat het een lieve lust is! Heel grappig om te zien, dat ze na het voeren, half uit hun holletjes komen, een korrel voer pakken met hun kaken en dan weer snel in hun holletje terug schieten.

Heel af en toe zie je een zager door de bak zwemmen, waarschijnlijk op zoek naar andere woonruimte.

De (op)kweek van zaad tot zager die geschikt is om als aas te dienen is ca. 8-10 maanden.

Afhankelijk van het voer en de temperatuur van het water groeien ze sneller of langzamer.

Boven de bak brandt 14 uur per dag led-verlichting. De watertemperatuur schommelt rond de 18 graden.

Nu is het heel opmerkelijk dat alles en iedereen beweert, dat het moment van voortplanting van de zagers, niet te sturen is. Ook de kwekers zouden dus afhankelijk zijn van de tijd van voortplanting zoals die in de natuur plaats vindt. (Uiteraard hebben zij wel mogelijkheden om een partij zaad lang(er) te bewaren om het later in te zetten voor de opkweek).

Eigenwijs als ik ben, zag ik juist hier de uitdaging in, om te bewijzen dat dit zeker wel beïnvloedbaar zou zijn. Of dat dit nu veel voordelen oplevert voor de kweek waag ik te betwijfelen, maar sommige zaken moeten nu eenmaal weerlegd worden!

Verrassing of geluk hebben?

In een ander artikel op deze site, heb ik geschreven over het maken van een bewaarbak, om het zeeaas, gedurende een lange(re) tijd te bewaren.

Tijdens het ‘proefdraaien’ van deze bak had ik enkele hele grote (zelf gestoken) zagers los gelaten in de buitenbak. Dit was begin februari. In de schuur brandde de verlichting op dat moment ca. 13 uur per dag en was de ruimte verwarmd tot zo’n 15 graden Celsius. Dit in verband met de tropische vogeltjes die deze schuur bevolken. Als ’s morgens de zon op het raam staat, kan deze temperatuur nog wel verder oplopen. De cv in de schuur zit gekoppeld aan het woonhuis en kan alleen geregeld worden door de verwarming open of dicht te zetten. Aangezien het in februari winter is, brandde de cv volop in het woonhuis en dus ook in de schuur.

Verder draaide het systeem me allemaal wel best en keek ik alleen af en toe hoe het met het leven onderin de bak gesteld was.

Groot was mijn verbazing toen ik op een gegeven moment zag dat de zagers groen gingen verkleuren. Een week later waren ze dood. Pas toen ging er bij mij het welbekende lichtje branden: zou het misschien zo zijn dat deze zagers de liefde hadden bedreven?

Het leek te mooi om waar te zijn.

Ik gaf dan in eerste instantie ook het zorgvuldig opgezette systeem de schuld van de dood van de zagers. Had ik het ergens toch niet goed gedaan?

Pas toen ik zag dat andere zagers nog wel leefden en ook gewoon het aangeboden voer aten, kreeg ik hoop.

In eerste instantie had ik in deze bak alleen maar schelpen liggen en ik schatte zo in dat het niet ondoenlijk was om de overige zagers uit te vangen. Dit viel nog niet mee, maar met een goed uurtje later had ik dat karweitje geklaard.  Ik had twintig zagers in de bak gezet, zeven groene zagers had ik al (dood) verwijderd en nu kon ik er nog elf terugvinden. Ik mistte er dus nog twee, die waarschijnlijk allang dood waren, verteerd en/of opgevreten door hun broeders en zusters.

Nu was het afwachten wat en of er iets zou gaan gebeuren. Na een week of 7 zag ik nog niets, dus toen maar wat handen schelpen en gruis uit de bak gehaald en dit in een groot windlicht met (zout) water gedaan. Tot mijn verbazing zag ik een 4 -tal mini zagertjes zwemmen. Op dat moment wist ik genoeg en kon ik een heel klein vreugde dansje maken. (‘k heb namelijk niet zo heel veel plek (meer) in de schuur….)

Op het moment van dit schrijven stikt het momenteel van de zagertjes in de bak. Missie geslaagd!

Middels de (water)temperatuur, het aanbod van voedsel en het verlengen van de daglengte, is het dus wel degelijk mogelijk om de voortplanting te sturen. Belangrijk is wel dat de zagers een koude periode doorgemaakt hebben!

Tijdens de tijd dat ik honderden parkieten kweekte werkte dit ook al. Als ik wilde dat ik in december jonge parkieten kreeg, dan nam ik dezelfde maatregelen. Iemand die kippen houdt, weet ook dat, als je deze veranderingen doorvoert, dat de kippen ook in de winter eieren leggen. Waarom zou dit niet gelden voor het leven in het water? Hoe doen we dit bij de kweek van Forel en andere vissoorten?   Inderdaad; zo ongeveer op dezelfde manier!

Zoals u heeft kunnen lezen, is deze kweek op een vrij provisorische manier uitgevoerd. Ik ben er van overtuigd dat de kweek van zagers voor iedereen haalbaar is, met een naar verhouding, kleine investering. Veel zaken die u nodig heeft, zijn voor een habbekrats te koop op internet. Als u zoekt onder de rubriek aquaria dan zult u versteld staan wat daar allemaal aangeboden wordt! De hoeveelheid stroom die u nodig heeft is laag te noemen. Een Eheim filterpomp gebruikt zo’n 5-25 Watt en een zoutwaterbestendige verwarming, (om het water na de koude periode kunstmatig op te warmen), gebruikt zo tussen de 100 en 200 Watt. Uiteraard staat deze natuurlijk niet continue aan en is dit wattage afhankelijk van de grote van de bak. Nog wat verlichting boven de bak, middels een spaarlamp en/of wat LED-verlichting en dan heeft u de belangrijkste stroomverbruikers al te pakken.

                                                                            De kweekbak in vol bedrijf; met LED-licht, ‘koeling’ en ‘panty-filter’

                                                                                                         Hoe simpel kan het zijn…

Het (op)kweken van zagers is mijns inziens eenvoudig, de kosten zijn bijna verwaarloosbaar en aan ruimte bent u niet veel kwijt.

Op deze manier kunt u dus vrij eenvoudig uw aas kweken en later bewaren in de bewaarbak. Ook bestaat de mogelijkheid om de zagers alleen op te kweken. U moet dan wel het zagerzaad zien te bemachtigen!

Voor u het weet heeft u binnen uw hobby, er weer een interessante hobby bij!

Succes met de uitdaging,